JĂŠrĂŠmie na wsi / Mizerykordia

DĹuga, wyciszona sekwencja jazdy samochodem z kamerÄ ustawionÄ na desce rozdzielczej, a za oknem wilgoÄ, wiatr, kolorowe liĹcie i zagubione promyki sĹoĹca â pejzaĹź francuskiej jesieni. Tak Alain Guiraudie otwiera swĂłj najnowszy film, jakby powolnym transem chciaĹ wprowadziÄ nas do wĹasnego Ĺwiata, krainy prowincjonalnych osobliwoĹci. Â Â Podobnie jak wczeĹniejsze dzieĹa Francuza, "Mizerykordia"

Jun 13, 2025 - 17:35

DĹuga, wyciszona sekwencja jazdy samochodem z kamerÄ ustawionÄ na desce rozdzielczej, a za oknem wilgoÄ, wiatr, kolorowe liĹcie i zagubione promyki sĹoĹca â pejzaĹź francuskiej jesieni. Tak Alain Guiraudie otwiera swĂłj najnowszy film, jakby powolnym transem chciaĹ wprowadziÄ nas do wĹasnego Ĺwiata, krainy prowincjonalnych osobliwoĹci. Â Â Podobnie jak wczeĹniejsze dzieĹa Francuza, "Mizerykordia" to obserwacja maĹomiasteczkowej rzeczywistoĹci w sennym, iĹcie metafizycznym ujÄciu. JĂŠrĂŠmie (w tej roli FĂŠlix Kysyl) powraca po latach do rodzinnej miejscowoĹci Saint-Martial, by wziÄÄ udziaĹ w pogrzebie lokalnego piekarza. KrĂłtki spacer po okolicy szybko przekonuje go jednak, Ĺźe woli wiejskÄ sielankÄ od przemysĹowego harmidru Tuluzy. Postanawia wiÄc zostaÄ u ĹwieĹźo owdowiaĹej Martine (Catherine Frot) i na nowo ustawiaÄ siÄ na starych Ĺmieciach. Natychmiast zostaje wchĹoniÄty przez lokalny mikrokosmos â Vincenta, podejrzliwego i porywczego przyjaciela z dzieciĹstwa, wszechwiedzÄcego ksiÄdza proboszcza oraz Waltera, tego cichego kumpla z podwĂłrka, ktĂłry teraz jest juĹź duĹźy, choÄ samotny i ochoczo czÄstuje pastisem. Zaczyna siÄ walka: o wĹadzÄ, uwagÄ i poĹźÄdanie. Alain Guiraudie, autor dystrybuowanych w Polsce filmĂłw "Nieznajomy nad jeziorem", "W pionie" czy "Biegacz, Arab, dziwka, mÄĹź" â nawet w skali kina francuskiego â proponuje rzadko spotykane poĹÄczenie cynizmu i empatii, perwersji oraz ogĹady. Bezceremonialnie miesza porzÄdki sacrum i profanum, ale nie w celu podwaĹźenia uniwersalnych ram naszego Ĺwiata. WrÄcz przeciwnie, jego filmy wyjÄte sÄ spoza czasu, czÄsto skupiajÄ siÄ na bohaterach wykonujÄcych archetypiczne zawody, z niĹźszych klas, z prowincji. Ponadto odwaĹźnie i bezpretensjonalnie traktujÄ o cielesnoĹci, wydobywajÄc ze spojrzeĹ i gestĂłw siĹÄ poĹźÄdania rĂłwnÄ kontaktowi fizycznemu. Guiraudie to bez krzty przesady mistrz wspĂłĹczesnego thrillera erotycznego, a takĹźe jedna z najciekawszych postaci kina queer. Zawsze podkreĹla starÄ maksymÄ â Ĺźe nie ma nic bardziej mÄskiego od miĹoĹci dwĂłch facetĂłw. Motyw przewodni, czyli powrĂłt na rodzinne Ĺono (dosĹowne i metaforyczne), nie zostaĹ tu wykorzystany do snucia nostalgicznych narracji rodem z "Powrotu do Reims" Didiera Eribona. Guiraudie przedstawia wspĂłlnotÄ w stagnacji. PrzybyĹo lat i brzuszkĂłw, jedni zmarli, inni wyjechali, ale kamienno-leĹny krajobraz pozostaĹ, a mentalnoĹÄ scementowaĹa siÄ wraz z nim. Fikcyjne Saint-Martial to miejsce, w ktĂłrym sÄsiedzi i policja wĹaĹźÄ ludziom do ĹĂłĹźek, ksiÄdz dokĹadnie wie, gdzie kto zbiera grzyby, a liczba klientĂłw w przydroĹźnej boulangerie wyznacza podziaĹ na sezon letni i zimowy. ZbliĹźone tematy angaĹźowaĹy wczeĹniej szeregi francuskich filmowcĂłw, by wspomnieÄ tylko AgnĂŠs VardÄ, Mauriceâa Pialata czy Brunona Dumonta, ale czÄsto operowali przy tym jÄzykiem realizmu, nawet jeĹli czasem magicznego. Autor "Mizerykordii" szuka zaĹ w rzeczywistoĹci nie autentyzmu, ale dziwactw i absurdĂłw. Czy to jednak nie bliĹźsze prawdy o tych miejscach?Â JĂŠrĂŠmie doĹÄcza do reszty wiejskich flanerĂłw z uniwersum reĹźysera. Szlaja siÄ po wÄskich drĂłĹźkach, bĹÄdzi w leĹnych labiryntach, z buta doĹwiadcza okolicy â czasem detektywistycznie, jak w "Nieznajomym nad jeziorem", innym razem by coĹ przepracowaÄ, podobnie jak we "W pionie", a takĹźe by uciec lub zakraĹÄ siÄ gdzieĹ, niczym w "KrĂłlu ucieczek". TakĹźe pod wzglÄdem kontaktĂłw miÄdzyludzkich Guiraudie hoĹduje tradycji, bo Ĺźeby coĹ komuĹ przekazaÄ, naleĹźy pofatygowaÄ siÄ osobiĹcie. Nieraz wystarczy wymowne spojrzenie zamiast rozmowy, zdarza siÄ teĹź, Ĺźe niektĂłre spotkania trzeba pĂłĹşniej rozchodziÄ. PiÄkno otwartych przestrzeni. Pozornie spokojne otoczenie ujawnia tu jednak swoje mroczne oblicze. CaĹy ten zbiĂłr szumĂłw, chrupniÄÄ, stukniÄÄ i przeciÄgĂłw zagÄszcza atmosferÄ, a w poĹÄczeniu z mglistÄ aurÄ â siekiera sama zastyga w powietrzu.Â GÄsta jest atmosfera, ale gÄsty jest teĹź humor i to przede wszystkim on wyrĂłĹźnia styl Francuza poĹrĂłd podobnych mu prowincjonalnych ĹźartownisiĂłw. Ĺmiech wynika bowiem nie tylko z wybornie rozpisanych gagĂłw, ale teĹź niespiesznej narracji i wynikajÄcych z niej nieporozumieĹ. Tak jak ĹźaĹobÄ czy miĹoĹÄ da siÄ rozpisaÄ na etapy, podobnie moĹźna zrobiÄ z budowaniem komedii w "Mizerykordii" â najpierw jest konsternacja, pĂłĹşniej wyparcie, lekkie zmÄczenie, aĹź nagle przeĹom i gwaĹtowne salwy chichotĂłw. Absurd nie wynika jednak z wycofanego egzystencjalizmu jak u Bressona czy Kaurismakiego, tylko naszego aktywnego udziaĹu w tym spektaklu. Bohaterowie sÄ peĹni emocji, a przez to Ĺatwiej siÄ z nimi utoĹźsamiÄ, nawet jeĹli postrzegamy ich jako dziwakĂłw czy odklejeĹcĂłw. Obok komediowego i obyczajowego aspektu "Mizerykordii" ciekawe jest takĹźe filozoficzne przesĹanie zwiÄzane z popeĹnionÄ zbrodniÄ. To w pewnym sensie akt wyjÄty spod prawa, zakopany pod warstwÄ runa leĹnego, domysĹĂłw i kĹamstw, ograniczony wyĹÄcznie ludzkim sumieniem. Surrealistyczny charakter filmu zapewnia tym lepszÄ zabawÄ, bo z odczytaniem fabuĹy moĹźna zrobiÄ dosĹownie wszystko. Od gry z kluczem tytuĹowym, czyli przypowieĹci o miĹosierdziu, przez zawiĹy komentarz o ukrytej systemowej homofobii, po analizÄ maĹomiasteczkowych ukĹadĂłw â to niby staĹy zestaw tematĂłw w twĂłrczoĹci Guiraudiego, ale ujÄty na nowo i w dosyÄ przystÄpnym wydaniu. Mimo ciÄĹźaru fabularnego i gatunkowego, "Mizerykordia" peĹna jest afirmacji tego stylu Ĺźycia, wszystkich tych ludzi oraz miejsc. Fenomenalne zdjÄcia Claire Mathon ("Portret kobiety w ogniu", "Spencer") nadajÄ tej opowieĹci odpowiedniego kostiumu â szeroki kadr, dĹugie ujÄcia montowane wewnÄtrznie pociÄgniÄciami kamery, manipulacja nastrojem poprzez ĹwiatĹo. I na papierze, i w obrazku, to prawdziwa maĹĹźa z perĹÄ na czerwcowym repertuarowym bezrybiu. Warto jÄ zobaczyÄ w kinie â bez wzglÄdu na to, czy lubicie frankofoĹskie odjazdy, czy Was odrzucajÄ.

Czytaj Więcej