Godardowskie igraszki / Nouvelle vague

Na seans "Nouvelle vague" wybraĹem siÄ do sali Bazin, mieszczÄcej siÄ na drugim piÄtrze canneĹskiego paĹacu festiwalowego i fakt, Ĺźe w ogĂłle mogĹem to zrobiÄ, uwaĹźam za niezĹÄ ironiÄ. Ciasny pokĂłj z projektorem bierze swojÄ nazwÄ od nazwiska AndrĂŠ Bazina, krytyka i teoretyka filmowego, jednego z zaĹoĹźycieli legendarnego "Cahiers du CinĂŠma" i niemal w peĹni podporzÄdkowany jest pokazom

May 19, 2025 - 05:05

Na seans "Nouvelle vague" wybraĹem siÄ do sali Bazin, mieszczÄcej siÄ na drugim piÄtrze canneĹskiego paĹacu festiwalowego i fakt, Ĺźe w ogĂłle mogĹem to zrobiÄ, uwaĹźam za niezĹÄ ironiÄ. Ciasny pokĂłj z projektorem bierze swojÄ nazwÄ od nazwiska AndrĂŠ Bazina, krytyka i teoretyka filmowego, jednego z zaĹoĹźycieli legendarnego "Cahiers du CinĂŠma" i niemal w peĹni podporzÄdkowany jest pokazom zarezerwowanym dla dziennikarzy. OprĂłcz Bazina w paĹacu i jego najbliĹźszych okolicach sale od swoich nazwisk otrzymali teĹź: prekursor Louis LumiĂ¨re, surrealista Luis BuĂąuel, przedstawicielka Nowej Fali AgnĂ¨s Varda czy kompozytor Claude Debussy (nigdy nie potrafiĹem zrozumieÄ, co wĹaĹciwie robi w tej grupie). Na film "do Godarda" niestety nigdy nie daĹo siÄ wybraÄ. TrochÄ to i szkoda, bo dla historii festiwalu w Cannes â czy teĹź raczej historii na festiwalu â francuski reformator moĹźe znaczyÄ wiÄcej niĹź caĹa czwĂłrka razem wziÄta. OkreĹlany jako niesforne dziecko, enfant terrible, stajÄcy zawsze pod prÄd dziaĹaĹ organizatorĂłw, Godard potrafiĹ wpĹywaÄ na ksztaĹt imprezy, nawet nie biorÄc w niej twĂłrczo udziaĹu. Pierwszy raz w konkursie gĹĂłwnym pojawiĹ siÄ dopiero z "Ratuj kto moĹźe (Ĺźycie)", nakrÄconym na 20 lat od swojego peĹnometraĹźowego debiutu, co nie przeszkodziĹo mu chociaĹźby stanÄÄ na czele grupy radykaĹĂłw przerywajÄcych festiwal w 1968 roku. W swoim "Nouvelle vague", dziele wyglÄdajÄcym z daleka jak okolicznoĹciowy produkt zamĂłwiony na uczczenie jakiejĹ okrÄgĹej rocznicy, Richard Linklater caĹkowicie pomija tÄ wĹaĹciwoĹÄ wiÄkszej niĹź filmy osoby reĹźysera. W swoim najnowszym projekcie twĂłrca "Boyhood" woli bowiem eksplorowaÄ niezwykĹoĹÄ Godardowskiego procesu twĂłrczego â rewolucjÄ przeprowadzonÄ w relacji z samÄ materiÄ dzieĹa filmowego, a nie jego pĂłĹşniejszÄ recepcjÄ. By to zrobiÄ, "Nouvelle vague" sumiennie, niemal quasi-dokumentalnie, Ĺledzi kolejne etapy realizacji "Do utraty tchu"; pierwszego dzieĹa reĹźysera, powstaĹego naraz z potrzeby buntu przeciw stojÄcemu w miejscu przemysĹowi i kompleksĂłw wobec kolegĂłw ze Ĺrodowiska. "Swoje debiuty nakrÄcili juĹź Chabrol, Rohmer, Truffaut, KastâŚ a ja?" â narzeka w jednej z pierwszych scen Godard (znakomicie odegrany przez Guillaumeâa Marbecka). Szansa przychodzi szybko: w rÄce aspirujÄcego twĂłrcy wpada treatment filmu spisany przez przyjaciĂłĹ-reĹźyserĂłw, producent znajduje odpowiednie (niewysokie) finansowanie, aktorzy wskakujÄ na pokĹad, znajduje siÄ i gotowa do pracy ekipa. To co, dziaĹamy? Temu dziaĹaniu â na zmianÄ szokujÄcemu i bawiÄcemu widza nawet dziĹ, szeĹÄdziesiÄt piÄÄ lat od premiery "Do utraty tchu" â zasadnicza czÄĹÄ nowego projektu Linklatera skĹada uniĹźony hoĹd. KaĹźdy dzieĹ pracy na planie zostaje skrupulatnie zrekonstruowany, a kaĹźda anegdota otrzymuje swojÄ fabularnÄ reprezentacjÄ. Widzimy wiÄc, jak Godard ukrywa swojego operatora w wĂłzku pocztowym, by kamera krÄcÄca miejskie plenery nie przyciÄgaĹa uwagi gapiĂłw; jak sceny pisze kaĹźdego dnia przy Ĺniadaniu, jak podaje dialogi bohaterom dopiero wtedy, gdy krzyknie: "akcja!", jak oddany jest zasadzie, by stanowczo nie robiÄ wiÄcej niĹź jednego dubla i jak niemal nigdy nie patrzy w oko kamery. PercepcjÄ jego pracÄ Linklater zawiesza gdzieĹ miÄdzy ekscentryzmem a geniuszem; miÄdzy sfrustrowanym niezrozumieniem, z ktĂłrym twĂłrca spotyka siÄ ze strony obsady i ekipy, a naszÄ ĹwiadomoĹciÄ, co teĹź prĂłbuje w ten sposĂłb osiÄgnÄÄ â i co finalnie osiÄgnÄĹ. NajwiÄkszÄ siĹÄ "Nouvelle vague" okazuje siÄ czystoĹÄÂ LinklaterowskichÂ intencji. Gdy Amerykanin powtarza w wywiadach, Ĺźe swojego debiutanckiego "Slackera" krÄciĹ pod ogromnym wpĹywem twĂłrczej metodyÂ GodardaÂ z "Do utraty tchu", widzÄ niepodwaĹźalnÄ prawdÄ tych sĹĂłw w esencji jego najnowszego filmu. Ta peĹnometraĹźowa laurka robi najpowaĹźniejsze wraĹźenie wĹaĹnie w prĂłbie wizualnej imitacji postulowanych przez reĹźysera prawideĹ Nowej Fali.Â LinklaterÂ krÄci w formacie 4:3, w czerni i bieli, montuje rwanie i na jump-cutach, w koĹcu inscenizuje nawet w ten sam sposĂłb, zmuszajÄc bohaterĂłw do monologowania w oko kamery.Â Jego ambicjÄ jest nakrÄcenie naraz apoteozy i reprodukcji; filmu o twĂłrczej wielkoĹci Godarda, ktĂłry mĂłgĹby nakrÄciÄ sam Godard â choÄ oczywiĹcie nigdy by go nie nakrÄciĹ. Nawet nie dlatego, Ĺźe sam pomysĹ wydaĹby siÄ pewnie reĹźyserowi "Alphaville"Â wsteczny i infantylny, a zamiast wzruszenia w swoim zgorzkniaĹym sercu poczuĹby wyĹÄcznie zaĹźenowanie. WiÄkszym problemem "Nouvelle Vague"Â pozostaje fakt, Ĺźe w maĹpowaniu techniki i zarzucaniu widza kolejnymi dyskusjami na temat zadaĹ i celĂłw kina, dzieĹo Linklatera zatraca najwaĹźniejszÄ wĹaĹciwoĹÄ dorobku Francuza, jakÄ pozostaje bezgraniczne podporzÄdkowanie idei. Godard od samego poczÄtku byĹ przecieĹź duĹźo bardziej filozofem i teoretykiem niĹź filmowcem, ktĂłry do przedstawienia swoich tez wybraĹ jÄzyk kamery zamiast pisma; jego kino bardziej niĹź celem samym w sobie pozostawaĹo narzÄdziem wyrazu myĹli. Nawet jeĹli Linklater to rozumie, to w swoim teatrzyku nie znajduje na to miejsca. ByÄ moĹźe jest to po prostu efekt troski o bycie szczerym ze samym sobÄ. ChoÄ twĂłrca "Nouvelle vague"Â na pewno podziwia Godarda, a swĂłj film nakrÄciĹ z potrzeby serca, a nie portfela, ceni go przede wszystkim za wĹaĹciwoĹci rewolucyjnej reĹźyserskiej formuĹy; tej samej, ktĂłra natchnÄĹa go miĹoĹciÄ do kina, a ktĂłrÄ ostatecznie porzuciĹ dla blasku fleszy i potencjaĹu Hollywoodzkich budĹźetĂłw. Dwudziesty czwarty (!) peĹny metraĹź Richarda Linklatera to dzieĹo przekonujÄce o sympatii do ruchu francuskiej kontrkultury, ale raczej jako zjawiska kinofilskiego, a nie intelektualnego. Jego kamera z naboĹźnoĹciÄ przepĹywa po jazzowych fakturach paryskich kawiarenek, chwyta dym z papierosĂłw, atmosferÄ zagorzaĹych dyskusji, dekadenckie spacery nad SekwanÄ. Wszystko to jednak nic wiÄcej niĹź pusta formalna zabawa, dziaĹajÄca w wyĹÄcznej sĹuĹźbie wyeksploatowanej do cna estetyki. JeĹli z pomocÄ "Nouvelle vague" reĹźyser chciaĹ jakoĹ wskrzesiÄ istotÄ Nowej Fali, to zrobiĹ to, wybaczcie, w kontrolowanych warunkach swojego przydomowego basenu.

Czytaj Więcej